Ter gelegenheid van de vijfde verjaardag van het eerste rechtsstaatrapport van de Europese Commissie, en aan de vooravond van de onderhandelingen over het volgende Meerjarig Financieel Kader, presenteren Sophie Wilmès (Renew), voorzitter van de DRFMG, samen met de Europarlementsleden Alessandro Zan (S&D) en Michał Wawrykiewicz (EVP), op woensdag 15 oktober een geïntegreerde visie voor het toezicht op de rechtsstaat op Europees niveau. Hun partijoverstijgend voorstel neemt de vorm aan van een Europees Semester voor de Rechtsstaat, gemodelleerd naar het bestaande Europees Semester voor economische en begrotingscoördinatie.
De rechtsstaat is een fundamentele waarde van de EU, vastgelegd in artikel 2 van de Verdragen, en vormt een pijler van het gedeelde ideaal van al diegenen die hebben bijgedragen aan de opbouw van het Europese project. De laatste jaren wordt dit principe echter steeds vaker in vraag gesteld in het politieke debat. In de praktijk wordt het soms omzeild of zelfs openlijk geschonden in Europa. Er moet ook worden vastgesteld dat er bij burgers vaak verwarring bestaat: sommigen associëren de rechtsstaat ten onrechte met bureaucratie, administratieve of gerechtelijke traagheid, of eenvoudigweg met de toestand van de wetgeving – terwijl zij juist verlangen naar een doeltreffender en sneller bestuur. In werkelijkheid is de rechtsstaat er om de vrijheden en rechten van iedereen te beschermen en machtsmisbruik te voorkomen.
Meer dan ooit, in het licht van deze uitdagingen, is het dus noodzakelijk om te beschikken over een transparant, begrijpelijk en doeltreffend proces om de rechtsstaat binnen de EU te verdedigen en zo onze democratieën te versterken. Daarom vindt het idee om een gestructureerde cyclus voor het toezicht op de rechtsstaat in te voeren binnen de EU steeds breder politiek draagvlak, over de partijgrenzen heen. Ook aan de kant van de Europese Commissie wordt dit idee gunstig onthaald; het wordt zelfs vermeld in de jaarlijkse toespraak over de Staat van de Unie 2025.
Het voorgestelde Europees Semester voor de Rechtsstaat is opgebouwd rond een volledig jaarlijkse cyclus met verschillende sleutelmomenten: van de publicatie van het rapport van de Commissie tot verschillende « moments de rendez-vous » verspreid over het jaar, tijdens welke de uitvoering van de aanbevelingen grondig zou worden geëvalueerd. Deze evaluaties kunnen, indien nodig, leiden tot het activeren van specifieke instrumenten. In het voorziene proces speelt het Europees Parlement een sleutelrol.
Het aan dit persbericht toegevoegde document bevat een gedetailleerde presentatie van het voorstel.