Op dinsdag 1 juli heeft de Renew Europe-fractie in het Europees Parlement een position paper goedgekeurd waarin wordt gepleit voor de invoering van een Europees Semester voor de rechtsstaat. Het initiatief komt van Sophie Wilmès, Europees Parlementslid en voorzitter van de DRFMG (Democracy, Rule of Law and Fundamental Rights Monitoring Group). Dit strategisch document wordt voortaan het officieel standpunt van de fractie. Hiermee bevestigt Renew Europe dat de verdediging van de democratie en de rechtsstaat een fundamentele pijler blijft van de politieke inzet van liberalen en centristen in het Europees Parlement.
Sophie Wilmès licht toe: “Wat wij hier voorstellen, is om voort te bouwen op bestaande instrumenten en een echte Europese opvolgingscyclus voor de rechtsstaat in de EU te creëren. Die cyclus moet een doorlopend, gestructureerd proces worden, met meer transparantie voor de lidstaten én de burgers, en duidelijk afgebakende sleutelmomenten. Dankzij deze jaarlijkse cyclus zou Europa sneller moeten kunnen optreden om democratische ontsporingen te voorkomen en – waar nodig – gepaste sancties opleggen.”
“Laat ons niet naïef zijn: Europa staat vandaag tegenover een bewuste politieke strategie die tot doel heeft het zogenaamde ‘illiberaal’ samenlevingsmodel van de heer Orbán en zijn bondgenoten op te dringen. Dat model verwerpt de basisprincipes van onze liberale democratie: individuele vrijheden, mensenrechten en de rechtsstaat, zoals die verankerd zijn in onze verdragen. Maar er is geen ondernemingsvrijheid of economische ontwikkeling mogelijk wanneer willekeur en corruptie regeren. Er is geen persoonlijke ontplooiing of vrije keuze wanneer fundamentele rechten en vrijheden voortdurend worden bedreigd.”
“Misschien is Hongarije vandaag niet langer een uitzondering. Daarom moeten we dringend een gestructureerde, transparante en doeltreffende cyclus opzetten, zoals voorgesteld in dit plan.”
Het Europees Semester voor de rechtsstaat is opgebouwd in verschillende stappen, die als volgt samengevat kunnen worden:
Het startpunt blijft het rapport van de Europese Commissie, dat voortaan in juni wordt gepubliceerd. Dat rapport zal voortaan voorzien zijn van duidelijke mijlpalen (milestones), vergelijkbaar met die in het kader van het Herstel- en Veerkrachtfonds (RRF), evenals een concreet tijdschema voor de uitvoering van de aanbevelingen per land.
De opvolging van deze uitvoering zal het hele jaar door gebeuren door zowel de Commissie als het Parlement. In mei van het volgende jaar (t+1) zal het Parlement een evaluatieverslag stemmen, samen met een lijst van acties voor de andere instellingen (Commissie, Raad). Die acties kunnen gaan van het verlengen van deadlines tot het activeren van sancties (bevriezing van fondsen, inbreukprocedure, artikel 7, enz.).
De position paper stelt ook hervormingen voor om de bestaande sanctiemechanismen efficiënter te maken. Zo wordt de artikel 7-procedure in het voorstel aangescherpt, met duidelijke termijnen om te vermijden dat de procedure – zoals nu – jarenlang blijft aanslepen zonder enig resultaat.
De position paper zal binnenkort worden voorgesteld aan de Commissaris voor Democratie, Justitie, Rechtsstaat en Consumentenbescherming, de heer Michael McGrath.